De Breemeersen is een topnatuurgebied van ongeveer 26 ha gelegen in Nieuwkerke (deelgemeente van Heuvelland). Natuurpunt is de eigenaar en zorgt tevens voor het beheer. De Breemeersen is een groot graslandgebied gelegen in de Leievallei. Dit open landschap bestaat uit een lappendeken van weilanden, hooilanden en hooiweiden met daarin heel wat waardevolle poelen, sloten en houtkanten.

Aardbeiklaver, wilde bertram, veldgerst, oeverzegge, haas, zomertortel, watersnip, patrijs, blauwe reiger, torenvalk, kamsalamander, sleedoornpage, hooibeestje zijn enkele kenmerkende soorten.

Locatie: Nieuwkerke en een deeltje in Dranouter(Heuvelland)
Grootte: 26 ha
Toegankelijkheid: Eikelstraat langs de Breemeersen
Start: kerk van Nieuwkerke
Schoeisel: laarzen zijn aan te raden in nattere periodes
Dieren: aangelijnde gezelschapsdieren zijn welkom op het wandeltraject
Rolstoelgebruikers: moeilijke toegankelijkheid
Kinderwagens: moeilijke toegankelijkheid
Parking: grote parking ter hoogte van de kerk van Nieuwkerke + kleine parking aan de Kruistombe in de Eikelstraat met een prachtig panorama over het gebied 
Meer info: Piet Hardeman 057/44 56 57
Gift: projectnummer 5520
Wandelfolder: wandelfolder Breemeersenpad (10,6 km of verkorte versie van 6,1 km) + wandelnetwerkkaart Heuvelland
Op stap met een gids in het Heuvelland

Doneer

Ten zuiden van de heuvelreeks Katsberg-Zwarteberg-Rodeberg-Kemmelberg loopt parallel een lagere heuvelrij. Die begint ook net over de grens in Frans-Vlaanderen, met de Ravensberg (70 m) nabij Belle (Bailleul). Op en over de grens volgen de Zwartemolen (80 m) in Dranouter (Heuvelland) en de Walletjes (80 m) in Nieuwkerke (Heuvelland). Tussen beide heuvelrijen stroomt de Douvebeek in een brede vallei.

De zuidelijke flank van de Zwartemolen langs de Eikelstraat (40 m) daalt steil af naar de brede vallei (20 m) van de Leie toe, die wat verder over de Franse grens stroomt. Deze brede valleigronden zijn De Breemeersen, die het meest westelijke deel van de Leievlakte in ons land vormen.

Wilde rozen

De natuurkwaliteit van deze uitgestrekte vallei trok al vroeger de aandacht van de kenners. Enkele jaren geleden werden er o.m. uiterst zeldzame soorten en ondersoorten van de wilde roos ontdekt in enkele relicten van oude, autochtone houtkanten. Ook vogelkenners waarderen de Breemeersen. Vooral in de trekperiodes pleisteren er nogal wat fraaie soorten steltlopers en graslandvogels. Tenslotte is het gebied een bastion voor amfibieën. De poelen waarin het kwelwater zich vanuit de valleiflanken verzamelt, staan al langer bekend als vindplaatsen van de kamsalamander.

Vanuit de Vlaamse administratie (ANB) werd vroeger reeds een aankoopproject voorgesteld, dat echter niet doorging. Onze vereniging kreeg in de loop van 2002 de mogelijkheid om een mooi perceel in het gebied te verwerven. Op 16 januari 2003 werd de akte verleden voor een graslandperceel van 90 a, gelegen in Nieuwkerke. Het betrof een vochtig weiland met een mooie poel. Een nieuw natuurreservaat was geboren.

In de Eikelstraat, nabij de Kruistombe (een monument ter herinnering aan drie geestelijken die hier in de 16de eeuw werden terechtgesteld tijdens de gewelddadige geuzenopstanden) en net op de grens tussen Nieuwkerke en Dranouter, als je zuidwaarts over de vallei kijkt, wordt het valleigebied beheerst door het Groot Westhof en het Klein Westhof. Een bosje, een bomenrij en enkele verspreide bomen vormen er een aantrekkelijk decor. Begin 2005 werd de akte verleden voor een perceel weiland met poel van 68 a dat in Dranouter, net tegen de Franse grens, ligt. Kort daarop kwamen daar nog eens 3 ha 22 a weiland met poel bij: het eerste perceel dat, links van de Kruistombe, “de afdaling” maakt. Onze reservaatspercelen liggen als het ware in driehoeksverband: 1 aan de Eikelstraat, 1 midden in het gebied en 1 aan de rijksgrens.

In 2006 kwam de grote doorbraak door de aankoop van 16 ha in nauwe samenwerking met de landbouwer van het Klein Westhof die van plan was binnenkort te stoppen met zijn landbouwbedrijf. De eerste jaren gebruikte hij zelf nog de gronden en daarna werden ze verdeeld over landbouwers die reeds in de Breemeeren gronden gebruikten, zodat er grote gebruiksblokken ontstonden.

In 2009 en 2012 kwamen er nog een kleine 4 ha bij waarmee de totale oppervlakte in bezit op 26 ha 4a 16ca kwam.

Op 17 december 2007 werd de Breemeersen een erkend natuurreservaat van 21 ha. Naast ‘Bronnen van het Heuvelland’ (reeds ongeveer 55 ha groot) werd de Breemeersen aldus het tweede erkend natuurreservaat van Natuurpunt in Heuvelland.

De Breemeersen vormen een gevarieerd geheel van reliëfrijke, waterrijke graslanden met talrijke slootjes en poelen. Die zijn het rijk van de amfibieën, en vooral van de zeldzame kamsalamander. Daarom kregen de Breemeersen het statuut van habitatrichtlijngebied voor de kamsalamander (Triturus cristatus).

Op de Biologische Waarderingskaart (kaartblad 27-28-36) staat het gebied grotendeels ingekleurd als complex van waardevolle en zeer waardevolle elementen. Bovendien onderstreept een rode arcering haar 'belangrijke faunistische waarde'.

De belangrijkste broedvogels van dit meersengebied zijn patrijs, zomertortel, graspieper, waterhoen, veldleeuwerik, rietgors, grasmus, geelgors, torenvalk en steenuil. Blauwe reigers vertoeven er steeds, vaak ook enkele aalscholvers.

Heel wat wintergasten, o.a. watersnip,  gebruiken de Breemeersen als tijdelijke foerageerplaats.

Veldgerst, kamgras en behaarde boterbloem zijn hier en daar aanwezig. Wilde bertram, echte koekoeksbloem, pinksterbloem en oeverzegge blijven momenteel eerder beperkt tot de perceelsranden. Zwanebloem, blauw glidkruid, gele lis, gewone waterbies, bitterzoet en watertorkruid zijn typisch voor de poelen en sloten.

Het gebied trekt ook een aantal vlindersoorten aan zoals sleedoornpage, hooibeestje, landkaartje en massa’s bruin en oranje zandoogje.

Kleinschaligheid troef

De landschappelijk erg aantrekkelijke Zwartemolenhoek sluit noordwaarts aan bij de Breemeersen. Breemeeren en Zwartemolenhoek tellen nog heel wat kleine landschapselementen. Typisch zijn de vele soorten knotbomen: veldesdoorn (of Spaanse aak), gewone es, kraakwilg, zomerlinde en schietwilg. De diverse wilde rozensoorten in de doornstruwelen hebben vaak een autochtone oorsprong. In de ondergroei van de houtkanten vind je o.a. gele dovenetel, dagkoekoeksbloem en gevlekte aronskelk.

Het meersenlandschap loopt zuidwaarts nog verder door, Frankrijk binnen. Dit opent perspectieven voor een grensoverschrijdende samenwerking rond dit gebied, en dit via contacten vanuit de Stichting Marguerite Yourcenar.

De aanpak van het natuurbeheer in de Breemeersen is gebaseerd op het traditionele maaibeheer voor enkele percelen en graasbeheer voor de meeste percelen. Dit beheer gebeurt in samenwerking met de landbouwers die de graslanden voor de omschakeling tot natuurreservaat gebruikten. Doordat er niet meer bemest mag worden in de graslanden van Natuurpunt wordt er wel overgeschakeld naar een extensiever beheer dan vroeger.

Op verkenning: Te voet naar de Breemeersen vanuit Nieuwkerke: 10,6 of 6,1 km

Het natuurreservaat De Breemeersen is voorlopig niet toegankelijk om de rust in dit foerageergebied te bewaren. Je kan echter wel genieten van de prachtige landschappen die het valleigebied en de omliggende hellingen herbergen. De Kruistombe in de Eikelstraat is daarvoor het beste panoramapunt.

Het Breemeersenpad start op het driehoekig marktplein, gelegen tussen de kerk en het oud gemeentehuis van Nieuwkerke. Je wandelt in de richting van een apotheek en je volgt de Seulestraat naar links. Aan het kruispunt met de Dranouterstraat kies je schuin rechts de Heirweg. Je wandelt voorbij de oprit van het containerpark en de gebouwen van een aardappelverwerkend bedrijf. Iets verder kom je op één van de mooiste uitzichtpunten van de hele regio: de Walletjes (80 m). Hier geniet je van een uniek zicht (360 °) op de heuvelrij in het noorden en de Leievlakte tot diep in Frankrijk (zie je de terrils?) in het zuiden. Je daalt af en passeert aan de linkerkant een veldweg en een beetje verder de Westhovestraat die je beiden laat liggen. In de volgende bocht stap je rechtdoor, de Papestraat in. Deze holle weg is vermoedelijk een overblijfsel van de oude Romeinse heirweg die Cassel met Wervik verbond. Boven kom je uit bij een driesprong op de Zwartemolen. Je gaat heel even links op de verharde weg en voor de gevel van het huis met nummer 3 vind je een houten wandelsluis. Je stapt door de sluis en loopt rechts van een houtkant met veel meidoorn en sleedoorn. Wat verder krijg je een uniek zicht op de Breemeersen die in de Leievallei gelegen is. Je stapt nog door 2 sluisjes en zo kom je aan de Kruistombe, dit is een gedenkteken voor 3 geestelijken die door de bosgeuzen vermoord werden in 1568. Wie de korte wandeling neemt van 6,1 km slaat de Eikelstraat links in, wie de lange wandeling van 10,6 km neemt slaat de Eikelstraat rechts in en maakt een lus over Frans grondgebied (zie wandelfolder Breemeersenpad voor deze langere wandeling). Op het volgende kruispunt wandelt men rechtdoor (Eikelstraat blijven volgen). Rechts passeert men het ‘West Farm Cemetry 1917-18’. De weg naar Eikelstraat nr. 5 laat je rechts liggen en je slaat enkele tientallen meter verder (net over Eikelstraat 6) linksaf. De asfaltweg gaat over in een veldweg, het Waldriesstraetje. Aan het einde ervan even linksaf en dan tussen metalen paaltjes naar rechts. Aan de OLV-kapel de Seulestraat linksaf nemen. Steek wat verder veilig de straat over en volg het voetpad aan de rechter kant. De eerste straat rechts, de Steenwerkstraat, brengt je weer tot bij de markt.